“Savaş sırasında gerçekler ölür” hepimizin bildiği bir söz artık. Yıllardır sayısız savaşa tanık olduk ve özellikle son yıllarda hepimizin önünde cereyan eden çatışmalarda yüzümüzü aynı yere çevirmemize ve aynı şeye bakmamıza rağmen farklı şeyler görmeğe başladık. Ülkelerin veya ulusların karşılıklı savaşı sosyal medya döneminde daha da karmaşıklaşmış durumda.
Özellikle savaş dönemlerinde sağlıklı ve doğru bilgiye ulaşmak çok zorlaştı günümüzdeki enformasyon kalabalığının ardında ve sosyal medya da bu kaosun altyapısını oluşturuyor maalesef.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile ilgili haberlere birçok yanıltıcı makale ve video saçıldı. Bu tip durumlarda biz ne yapmalıyız? Bunun belki de en pratik yolu haber ve bilgiyi birincil kaynağından almak ama tabi bu birincil kaynaklarınız gazetecilik geçmişi olan, güvenilir ve medya etiğine sahip insanlar olmalı. Onun haricinde de sadece güvenilir verilerle raporlama yapan kurumları takip etmeliyiz. NiemanLab‘dan Laura Hazard Owen, savaşı takip etmek için bazı kaynaklardan listeler yapmış. İçinde Twitter Listeleri, Telegram Kanalları ve bazı haber kurumları da var.
Atlantic Council‘in Digital Forensic Research Lab‘ında Genel Yayın Yönetmeni Graham Brookie, “Özellikle bir savaşta, yanlış bilgilerin viral hale gelmesinin insani bir maliyeti vardır” diyor. Axios‘un yanlış bilgi yayılırsa ne olacağıyla ilgili yazısını okumanızı isterim.
Peki bizler video ve fotoğrafların sahte olup olmadığını tespit edebilir miyiz? Bu sadece gazetecilerin yetenekli olduğu bir iş değil. Aslında bizim de kullanabileceğimiz birçok aracımız var. Bu Poynter makalesi, gazetecilerin ve diğer araştırmacıların görüntülerin ve videoların gerçek olup olmadıklarını anlamak için ve doğru bir bağlamda olup olmadığını teyitlemek için kullandıkları teknikleri inceliyor.
Ama sen sevdiğim ve size en çok önermek isteğim kaynak ukrainefacts.org. Uluslararası Doğruluk Kontrol Ağı’nın onaylı imza sahipleri olan medya kurumlarının, Rusya-Ukrayna arasındaki çatışmalar üzerinden dolaşan yanlış bilgi ve dezenformasyon hakkında olgu kontrolleri için böyle bir çalışmaya imza attı.
Bizi İngilizce kaynaklara boğdun ülkemizden ferah ferah takip edebileceğimiz site yok mu diyebilirsiniz. Olmaz mı? Ülkemizde bir çok doğrulama kuruluşu var ama size bu yazıda birini önereceğim. Teyit.Org özellikle bu savaşta yanlış bilgi ve dezenformasyonla en sıkı mücadeleyi veren kurumlardan biri.
Teyit, ayrıca çatışmaya dair tüm şüpheli bilgileri ve internette, sosyal medyada ve geleneksel medyaya yayılan yanlış bilgileri bir arada ve kronolojik biçimde görebileceğiniz özel bir sayfa hazırladı. Bu sayfa ile çatışmanın başından beri yayılan yanlış bilgileri tek bir kanaldan takip edebiliyorsunuz.
